Gebouw N'. Militaire bakkerij en slagerij
(Bastion Oud Molen)

Plattegrond (situatie 1879):
1. Toiletten. 2 en 3. Bakkerij (a. Oven. b. Warmwaterfornuis. c.
Kneedmachine). 4. Broodkamer. 5. Meelmagazijn. 6. Kantoor
7. Slaapvertrek administrateur. 8. Meelmagazijn. 9. Slagerij

Voorgevel bakkerij/slagerij.  Koeienkop boven slagerij.  Voorgevel vanuit westen

Dit gebouw is aangelegd in 1878 tijdens de vernieuwing van de vesting. Voor de bouw werd een stuk grond ten noorden van de Haven aangekocht. De voorgevel van het gebouw is naar het noordwesten gekeerd. Het is een zogenaamd straalgebouw, dat wil zeggen dat het met een kromming is gebouwd. Door de kromming werd de voorzijde ontrokken aan vuur vanuit het aanvalsterrein aan weerskanten van de vesting: vanaf de noordoostelijk van de vesting gelegen zomerdijk langs de toenmalige Zuiderzee en vanaf het terrein De Spiegel in het zuidwesten. Het gebouw diende als bakkerij en slagerij. De gronddekking reikte tot 8,5 m boven NAP. De dekking van de slagerij op de rechtervleugel van het gebouw was nog 1 meter hoger.

De bakkerij besloeg het grootste deel van het gebouw en omvatte twee ovenlokalen, een ruimte voor het opslaan van brood (broodkamer), twee meelkamers en een kantoortje met slaapkamer voor de administrateur. De ovenklokalen lagen aan de linkerzijde (oostkant). De inrichting bestond uit twee op steenkool gestookte bakovens, met baktroggen, warmwaterfornuizen, een pomp (in lokaal 2) en kneedmachines voor het deeg. Volgens de in 1872 goedgekeurde nieuwe bewapening moest de positie Naarden bij oorlogsdreiging worden bezet door 3359 man. De ontwerpers van de bakkerij gingen er daarom vanuit dat voor 3400 man moest kunnen worden gebakken, ofwel 1700 broden per dag want het rantsoen was een ½ brood per dag per man.

Voormalige ovenlokalen bakkerij. Voor het oostelijke lokaal een recente aanbouw

In de bakkerij kwamen twee Roland-ovens. Dit waren ronde ovens met een middenlijn van circa 3,5 m met een draaibare ronde bakvloer. Elke oven kon 120 broden bevatten. De tijd die nodig was voor het éénmaal ronddraaien van de oven, tevens die voor het bakken van het het eerst ingebrachte brood, bedroeg 24 minuten. De oven werd telkens een kwart cirkel rondgedraaid en leverde zo na de eerste ronddraaiing elke 6 minuten 30 broden. Per werkdag van 10 uur zijn dat 3000 broden of 6000 rantsoenen. De capaciteit was dus zo groot dat bij een defect in één oven, de andere met een dubbele ploeg bakkers ruimschoots in de behoefte van het dagelijks brood kon voorzien. Omdat er niet genoeg deegtroggen konden worden geplaatst om een dergelijke broodproduktie op gang te houden, werden 2 kneedmachines geïnstalleerd. Deze werden aangedreven door een stoommachine in de achterste doorgang tussen de beide ovenlokalen. De ketel van de stoommachine kon tevens warmwater leveren. In de meelkamers werd meel opgeslagen voor de broodbehoefte van 3400 man gedurende 1 maand.

De slagerij werd ingericht in het meest westelijke lokaal van het gebouw. Er werden de nodige katrollen en haken aangebracht voor het ophangen van de beesten. Het bloed werd opgevangen in een gemetselde bloedkuip. Aan de voorkant van het lokaal werd afgehakt. De slagerij steekt iets naar voren uit de gevel en is herkenbaar aan de gehoornde koeienkop in de gevel. Boven de dubbele toegangsdeur is een natuurstenen sluitsteen aangebracht met het jaartal 1878. De slagerij moest kunnen voorzien in een dagelijks vleesrantsoen van een ½ pond per man bij een bezetting van 3000 man. Uitgaande van beesten van 300 kilo "schoon aan de haak", moesten hiertoe dagelijks 3 à 4 beesten worden geslacht. Om bestorven vlees te kunnen uitreiken werden de beesten na de slacht naar de achterkant van het lokaal geschoven om te hangen. Daarom is dit lokaal hoger dan de overige ruimten van het gebouw. Later is de ruimte gebruikt en ingericht als levensmiddelenmagazijn.

Van links naar rechts: Toegang broodkamer. Kantoor. Voormalige slagerij

Voor het water dat nodig was bij de deegbereiding in de bakkerij was een pomp geplaatst in de voorste doorgang tussen de twee ovenlokalen. De pomp was aangesloten op een gemetselde regenwaterbak onder de twee middelste lokalen van het gebouw. De bak heeft een inhoud van 52 m³ en werd gevoed door het water dat op het gebouw viel en via in de tussenmuren der lokalen aangebrachte afvoerkokers naar de bak werd geleid. In het linker ovenlokaal en de slagerij waren nog twee pompen gemaakt die hun water betrokken uit een vóór het gebouw geslagen welput. Het water uit deze pomp in de bakkerij werd gebruikt voor de stoommachine.

In 1880, bij het droogstoken van gebouw voor de ingebruikname, bleek dat bakvloeren van de ovens niet omhoog of omlaag gebracht of gedraaid konden worden. Dit werd snel verholpen opdat het gebouw dienst kon gaan doen als bakkerij voor het garnizoen. De oude garnizoensbakkerij in het Spaanse Huis in de Turfpoortstraat werd gesloten. Daarna is de bakkerij in gebruik geweest en heeft ook tijdens de Eerste Wereldoorlog dienst gedaan. Niet lang daarna werd hij buiten gebruik gesteld. Uit een inventarisatie van 1923 blijkt dat een van de Roland-ovens is vervangen door twee hete-luchtovens. Mogelijk stond één hiervan in de nieuwe aanbouw aan de noordkant van het gebouw. Later is de gehele oude inrichting uit de lokalen verwijderd.

Tussen de wereldoorlogen diende het gebouw, ondanks protesten van het gemeentebestuur, als munitiemagazijn voor het in Naarden gelegerde Regiment Motor Artillerie. In 1935 waren er meer dan 214.000 scherpe patronen opgeslagen. Na de oorlog kreeg het gebouw een bestemming die aansloot bij de werkplaatsen in het nabijgelegen Arsenaal. In de voormalige bakkerij kwamen garages. In de voormalige slagerij kwam een accu-laadinrichting. Na het vertrek van de militairen uit de vesting in 1986 is het gebouw door het Ministerie van Defensie afgestoten.

Afdekplaat vóór het gebouw